Trong hệ thống di sản mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho Đảng và dân tộc ta thì những nguyên tắc mang tính cách mạng, khoa học về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, đặc biệt là xây dựng Quân đội nhân dân luôn là cơ sở, nền tảng chỉ đạo xuyên suốt quá trình xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Quân đội ta trong suốt 80 năm qua. Những chỉ dẫn sâu sắc đó đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị, cần tiếp tục nghiên cứu, quán triệt, vận dụng vào thực tiễn xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại.
Kế thừa truyền thống quân sự độc đáo của dân tộc và tiếp thu tinh hoa quân sự thế giới; đặc biệt, trên cơ sở vận dụng, phát triển sáng tạo học thuyết quân sự Mác-xít vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên những nguyên tắc cơ bản để định hướng, chỉ đạo quá trình xây dựng lực lượng vũ trang nói chung, Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng.
 |
| Bác Hồ đến thăm một đơn vị Quân đội năm 1957. Ảnh tư liệu |
Một là, Quân đội ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu
Theo Hồ Chí Minh, mục đích xây dựng quân đội cách mạng là để chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ nhân dân. Vì thế, phải xuất phát từ lực lượng của nhân dân để xây dựng quân đội, quân đội phải “từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu”. Nguyên tắc này không chỉ nêu lên nguồn gốc ra đời, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của quân đội, mà còn chỉ ra bản chất, quy luật phát triển của quân đội kiểu mới, quân đội cách mạng. Trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (1944), Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Sẽ chọn lọc trong hàng ngũ những du kích Cao - Bắc - Lạng số cán bộ và đội viên kiên quyết, hăng hái nhất và sẽ tập trung một phần lớn vũ khí để lập ra đội chủ lực”1. Sau này, Bác tiếp tục nhấn mạnh, khẳng định: “Quân đội ta là quân đội nhân dân, do dân đẻ ra, vì dân mà chiến đấu”2; “Quân đội ta là quân đội nhân dân. Nghĩa là con em ruột thịt của nhân dân. Đánh giặc để tranh lại độc lập thống nhất cho Tổ quốc, để bảo vệ tự do hạnh phúc của nhân dân. Ngoài lợi ích của nhân dân, quân đội ta không có lợi ích nào khác”3. Theo Người, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ nhân dân là “nhiệm vụ rất vẻ vang”4; là trách nhiệm, niềm vinh dự của mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội. Mục tiêu cao đẹp đó trở thành động lực tinh thần, thôi thúc cán bộ, chiến sĩ Quân đội vượt qua mọi khó khăn, thử thách, sẵn sàng hy sinh để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ, nhân dân không chỉ là nguồn lực lượng để bổ sung, phát triển Quân đội, mà còn là hậu phương vững chắc cho Quân đội. Người đã dạy: “Cơm quân đội ăn, áo quân đội mặc, vũ khí quân đội dùng, đều do mồ hôi nước mắt của nhân dân tăng gia sản xuất, đóng thuế nông nghiệp mà có. Nhân dân thức khuya dậy sớm, ăn gió nằm sương, để đắp đường sửa cầu cho bộ đội đi. Nhân dân không quản trèo đèo lội suối, không quản khó nhọc gian lao, để chuyên chở súng đạn cho bộ đội đánh giặc”5. Trong buổi nói chuyện mừng Quân đội ta 20 tuổi (1964), Người khẳng định: “Quân đội ta có sức mạnh vô địch, vì nó là một quân đội nhân dân...”6. Vì thế, Bác thường xuyên nhắc nhở cán bộ, chiến sĩ Quân đội: “Mình đánh giặc là vì dân. Nhưng mình không phải là “cứu tinh” của dân, mà mình có trách nhiệm phụng sự nhân dân. Tất cả quân nhân phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu”7. Người còn động viên, cổ vũ, kêu gọi mọi tầng lớp nhân dân tích cực tham gia giáo dục, rèn luyện, giúp đỡ bộ đội.
Rõ ràng, theo Hồ Chí Minh, Quân đội được xây dựng từ chính lực lượng của nhân dân, để bảo vệ hạnh phúc của nhân dân. Đó là mục tiêu, lý tưởng chiến đấu cao nhất; là bản chất của quân đội cách mạng, quân đội kiểu mới. Thực tế, qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Quân đội nhân dân Việt Nam luôn nhận được sự đùm bọc, che chở, giúp đỡ của nhân dân, xây dựng đoàn kết gắn bó máu thịt với nhân dân. Sự hỗ trợ, giúp đỡ tích cực của nhân dân đã góp phần quan trọng làm cho Quân đội ngày càng trưởng thành, lớn mạnh và lập nên những chiến công hiển hách trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
 |
| Dưới sự lãnh đạo của Đảng, từ một lực lượng nhỏ bé, trang bị thô sơ, Quân đội ta đã không ngừng lớn mạnh với trang bị hiện đại, có những lực lượng đặc biệt tinh nhuệ. Ảnh: TTXVN |
Hai là, Quân đội nhân dân phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam
Theo Hồ Chí Minh, quân đội cách mạng phải do Đảng Cộng sản tổ chức ra và lãnh đạo. Theo đó, Đảng Cộng sản Việt Nam không chia sẻ quyền lãnh đạo Quân đội cho bất cứ giai cấp nào khác. Đây là nguyên tắc bất di bất dịch, bảo đảm cho Quân đội ta luôn mang bản chất cách mạng của Đảng, đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, có phương hướng chính trị đúng đắn. Chỉ có như vậy, Quân đội mới hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Để lãnh đạo Quân đội, Đảng đề ra chủ trương, đường lối xây dựng Quân đội; xác định mục tiêu, nhiệm vụ và trực tiếp kiểm tra việc quán triệt, tổ chức thực hiện. Vì thế, sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của Quân đội nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Đảng lãnh đạo Quân đội là đặc trưng cơ bản nhất của quân đội cách mạng. Quân đội chấp hành nghiêm chỉnh sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc cao nhất, là nhân tố quyết định sự trưởng thành và sức mạnh chiến đấu của Quân đội. Quan điểm nhất quán này được xác định trong Chánh cương vắn tắt của Đảng do Người trực tiếp soạn thảo: “Tổ chức ra quân đội công nông”8. Theo đó, cách mạng muốn thành công thì trước hết cần có Đảng lãnh đạo, đồng thời Đảng phải tổ chức ra quân đội để thực hiện nhiệm vụ cách mạng. Nói cách khác, quân đội phải do Đảng tổ chức, lãnh đạo và giáo dục. Khi về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, Người nhiều lần nhấn mạnh vai trò tổ chức, lãnh đạo, giáo dục lực lượng vũ trang nhân dân của Đảng. Vì vậy, việc thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân là “theo chỉ thị mới của Đoàn thể”9. “Đoàn thể” ở đây chính là Đảng Cộng sản. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Quân đội ta... là một quân đội nhân dân do Đảng ta xây dựng, Đảng ta lãnh đạo và giáo dục”10. Người căn dặn: “Phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong Quân đội… Phải biến quyết tâm của Đảng và Chính phủ thành quyết tâm của toàn quân ta”11.
Như vậy, theo Hồ Chí Minh, Đảng tổ chức, lãnh đạo và giáo dục Quân đội nhân dân là nguyên tắc cơ bản. Nó không những là nhân tố quyết định sự ra đời, trưởng thành, chiến thắng của Quân đội mà còn bảo đảm cho Quân đội luôn luôn là lực lượng chính trị tin cậy, trung thành, công cụ bạo lực sắc bén để bảo vệ Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Thực tiễn 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội luôn khẳng định sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng là nhân tố quyết định sự trưởng thành, thắng lợi của Quân đội ta. Đây là minh chứng sinh động cho giá trị bền vững của tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân nói chung, Quân đội ta nói riêng; là căn cứ khoa học thuyết phục để đấu tranh phản bác các quan điểm, luận điệu sai trái cũng như âm mưu “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” Quân đội của các thế lực thù địch.
Ba là, xây dựng Quân đội theo nguyên tắc “người trước, súng sau”
Theo Hồ Chí Minh, sức mạnh chiến đấu của Quân đội là sức mạnh tổng hợp của nhiều yếu tố, song suy cho cùng là con người và vũ khí. Đây là hai yếu tố cơ bản nhất tạo nên sức mạnh chiến đấu của quân đội; trong đó, con người là nhân tố quyết định và vũ khí, trang bị kỹ thuật là yếu tố đặc biệt quan trọng, cần thiết. Từ nhận thức đó và xuất phát từ thực tiễn cách mạng Việt Nam, Người đề ra nguyên tắc: “người trước, súng sau”12 trong xây dựng Quân đội. Bởi vì: “Vũ khí tốt mà tinh thần hèn, thì cũng vô dụng”13; “Không thể cậy vũ khí mà có thể quyết định được thắng lợi. Phải xem những người cầm vũ khí có phải là những chiến sĩ hăng hái đánh trận không”14. Lần đến thăm Trung đoàn Sông Lô, Người căn dặn: “Vũ khí là quan trọng, nhưng con người mới quyết định”15. Thật vậy, con người là chủ thể sáng tạo ra vũ khí; quyết định cách thức tổ chức, bố trí, sử dụng phát huy tính năng, hiệu quả của vũ khí. Dù vũ khí hiện đại, uy lực mạnh đến đâu, sức công phá, hủy diệt lớn đến cỡ nào cũng chỉ ở dạng tiềm năng. Bản thân vũ khí không thể tự phát huy được uy lực nếu không có con người khai thác, sử dụng và sức mạnh của nó phụ thuộc rất nhiều vào khả năng sáng tạo, trình độ sử dụng của con người. Vì thế, trong xây dựng Quân đội, vấn đề trên hết, trước hết là xây dựng, phát huy nhân tố con người cho nên cần quan tâm đào tạo, huấn luyện nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng tác chiến và trình độ kỹ thuật, chiến thuật của cán bộ, chiến sĩ.
Đi đôi với xây dựng, phát huy nhân tố con người, Hồ Chí Minh yêu cầu phải bảo đảm đầy đủ vũ khí trang bị cho Quân đội, bởi vũ khí là công cụ cơ bản, chủ yếu để biến sức mạnh tinh thần của người chiến sĩ thành sức mạnh vật chất. Để tinh thần và quyết tâm chiến đấu giành thắng lợi, người chiến sĩ cần có vũ khí, trang bị kỹ thuật làm công cụ, phương tiện hành động. Thông qua việc khai thác, sử dụng, phát huy sức mạnh của vũ khí, người chiến sĩ sẽ hiện thực hóa mục đích, tư tưởng, ý chí, quyết tâm chiến đấu vào thực tiễn hoạt động quân sự. Qua đó, biến sức mạnh tinh thần trở thành sức mạnh vật chất, hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu được giao. Thực tiễn trong suốt quá trình xây dựng Quân đội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi cán bộ đi học, trực tiếp mở các lớp đào tạo, huấn luyện cán bộ; phát động phong trào đấu tranh vũ trang của quần chúng, phát động quần chúng tham gia chế tạo vũ khí, v.v. Nhờ đó, từ đơn vị tiền thân là Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đến nay Quân đội ta ngày càng trưởng thành, lớn mạnh với đầy đủ các quân chủng, binh chủng, cùng toàn dân hoàn thành vẻ vang sự nghiệp giải phóng dân tộc trước đây cũng như xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc hôm nay.
Bốn là, lấy xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị làm gốc
Ngay trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã nêu rõ: “Tên ĐỘI VIỆT NAM TUYÊN TRUYỀN GIẢI PHÓNG QUÂN nghĩa là chính trị trọng hơn quân sự”16. Theo Người: “Quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”17, nên yêu cầu: “Trong việc chỉnh huấn bộ đội, phải lấy chính trị làm gốc”18. Để xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định vai trò, tầm quan trọng của công tác đảng, công tác chính trị, coi đây là yếu tố có ý nghĩa quyết định, bảo đảm cho Quân đội luôn là lực lượng chính trị tin cậy, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân. Thực tế, trong suốt 80 năm qua, hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội luôn được quan tâm duy trì, tổ chức thực hiện có nền nếp, hiệu quả, góp phần xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước, Tổ quốc và Nhân dân; có ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Cùng với đó, không ngừng tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của Quân đội thông qua giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng; luôn nêu cao tinh thần đấu tranh bảo vệ chân lý, lẽ phải; lên án, phê phán những biểu hiện sai trái, tiêu cực, xây dựng đoàn kết, thống nhất trong đơn vị, v.v.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về các nguyên tắc cơ bản trong xây dựng Quân đội đã được kiểm nghiệm, khẳng định tính khoa học, đúng đắn trong thực tiễn xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, lớn mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam trong suốt 80 năm qua. Trong giai đoạn mới, những chỉ dẫn sâu sắc đó của Người vẫn vẹn nguyên giá trị, tiếp tục soi sáng sự nghiệp xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại; luôn “trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.
PGS, TS. LÝ VIỆT QUANG* - TS. PHẠM VĂN MINH**
_____________________
* - Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
** - Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 3, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 539.
2 - Sđd, Tập 6, tr. 264.
3 - Sđd, Tập 7, tr. 334.
4 - Sđd, Tập 11, tr. 113.
5 - Sđd, Tập 7, tr. 334.
6 - Sđd, Tập 14, tr. 435.
7 - Sđd, Tập 7, tr. 76.
8 - Sđd, Tập 3, tr. 1.
9 - Sđd, Tập 3, tr. 539.
10 - Sđd, Tập 14, tr. 435.
11 - Sđd, Tập 11, tr. 365-366.
12 - Kỷ yếu Hội thảo khoa học – Thực tiễn Bác Hồ với nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng (1941 - 1945) do Tỉnh ủy Cao Bằng, Viện nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh tổ chức, 5/1995, tr. 27.
13 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 460.
14 - Sđd, Tập 4, tr. 527.
15 - Bộ Quốc phòng – Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Hồ Chí Minh biên niên sự kiện quân sự (1919-1969), Nxb CTQG, H. 2011, tr. 281.
16 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 3, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 539.
17 - Sđd, Tập 7, tr. 217.
18 - Sđd, tr. 398.
