Đầu năm 1975, sau những đòn tiến công và nổi dậy mạnh mẽ của chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch giải phóng Huế - Đà Nẵng, quân và dân ta đã giành được những thắng lợi to lớn cả về chính trị và quân sự; tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận lớn sinh lực địch, làm đảo lộn hệ thống phòng thủ chiến lược của chúng; giải phóng hoàn toàn một vùng rộng lớn; mở ra cục diện mới có lợi cho ta. Thời cơ lịch sử đã đến, ngày 14/4/1975, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Hồ Chí Minh nhằm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Với tính chất đặc biệt quan trọng của Chiến dịch, Bộ Chính trị đã cử 03 đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị vào Nam và thành lập Bộ Tư lệnh Chiến dịch (Đại tướng Văn Tiến Dũng làm Tư lệnh, đồng chí Phạm Hùng làm Chính ủy) để trực tiếp chỉ đạo, chỉ huy các lực lượng tham gia chiến đấu.

Thực hành tiêu diệt mục tiêu trong diễn tập bắn đạn thật năm 2024 của Sư đoàn 325, Quân đoàn 12. Ảnh: qdnd.vn

Trước thời điểm mở màn Chiến dịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta đã xây dựng được thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc, rộng khắp. Về lực lượng, ta huy động hầu hết các đơn vị chủ lực binh chủng hợp thành và các đơn vị thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân, Hải quân, bộ đội địa phương, biệt động, dân quân du kích, an ninh vũ trang, v.v. Để Chiến dịch Hồ Chi Minh giành thắng lợi hoàn toàn, Bộ Tư lệnh đã sử dụng 04 quân đoàn (1, 2, 3, 4) và Đoàn 232 (tương đương quân đoàn) - những binh đoàn chủ lực, có sức đột kích mạnh, cơ động nhanh và có nhiều kinh nghiệm chiến đấu, hình thành 05 cánh quân, tiến công trên 05 hướng¹, nhanh chóng cơ động thọc sâu đánh chiếm các mục tiêu trọng yếu của địch trong nội đô Sài Gòn². Với lối đánh “thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng” và sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, kết hợp tiến công và nổi dậy,... sau hơn 03 ngày tiến công, các binh đoàn chủ lực đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đúng 11 giờ 30 ngày 30/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử - trận quyết chiến chiến lược trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 giành thắng lợi hoàn toàn, tạo điều kiện cho quân và dân ta giải phóng các tỉnh còn lại của vùng đồng bằng sông Cửu Long, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thống nhất đất nước.

Thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh là đỉnh cao của nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam, nhất là nghệ thuật chiến dịch tiến công hiệp đồng quân, binh chủng và tổ chức lực lượng chiến lược; sự kết hợp chặt chẽ giữa chiến tranh chính quy với chiến tranh du kích và nổi dậy của quần chúng nhân dân. Đồng thời, khẳng định vai trò hết sức quan trọng của các binh đoàn chủ lực - lực lượng nòng cốt, những “quả đấm thép” thực hiện các đòn tiến công quân sự mạnh, đánh tiêu diệt lớn quân địch, cùng với các lực lượng khác tạo nên sức mạnh vô địch, giành thắng lợi to lớn trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Kế thừa và phát huy bài học về tổ chức, sử dụng và phát huy vai trò của các binh đoàn chủ lực trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, thực hiện chủ trương của Đảng, thời gian qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo điều chỉnh tổ chức biên chế của toàn quân theo hướng tinh, gọn, mạnh. Trong đó, đã thực hiện giải thể 4 quân đoàn, thành lập mới Quân đoàn 12 và Quân đoàn 34. Đây là những quân đoàn được tổ chức với quy mô, lực lượng lớn hơn; chức năng, nhiệm vụ nặng nề hơn; được trang bị nhiều loại vũ khí, trang bị mới, hiện đại, với thế bố trí chiến lược mới, tạo nền tảng để xây dựng Quân đội hiện đại, đáp ứng yêu cầu củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Để các quân đoàn xứng đáng là những “quả đấm thép”, lực lượng chủ lực cơ động chiến lược tinh nhuệ, thiện chiến trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi phải quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, với một số giải pháp sau:

Một là, tiếp tục xây dựng các quân đoàn tinh nhuệ về chính trị. Đây là giải pháp quan trọng, yếu tố quyết định việc xây dựng quân đoàn tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại. Vì vậy, trong quá trình xây dựng, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh các quân đoàn cần quán triệt sâu sắc nghị quyết, chỉ thị của Trung ương, Quân ủy Trung ương về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc, nhất là xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, bởi “quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”³. Tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng; đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với thực hiện Nghị quyết số 847-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới; Cuộc vận động Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới; duy trì có hiệu quả phong trào Thi đua Quyết thắng, các đợt thi đua đột kích, cao điểm. Cùng với đó, coi trọng và làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền, kịp thời định hướng tư tưởng cho bộ đội trước những vấn đề mới, phức tạp; phát huy tốt vai trò của các tổ chức, lực lượng trong đấu tranh, phản bác quan điểm sai trái, thù địch, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong Quân đội.

Chỉ đạo các cơ quan, đơn vị làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, bảo đảm an ninh, an toàn các hoạt động của quân đoàn; xây dựng cơ quan, đơn vị an toàn gắn với địa bàn an toàn. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, vô hiệu hóa âm mưu, thủ đoạn cài cắm, móc nối, lôi kéo, phá hoại của các thế lực thù địch, phản động. Thường xuyên đẩy mạnh phong trào “Dân vận khéo”, xây dựng “Đơn vị dân vận tốt”, với nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả; tổ chức thực hiện tốt chính sách hậu phương Quân đội và các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”. Chăm lo xây dựng các tổ chức quần chúng, hội đồng quân nhân vững mạnh, đóng góp tích cực vào việc hoàn thành nhiệm vụ của quân đoàn.

Thủ trưởng Bộ Tư lệnh Quân đoàn 12 động viên cán bộ, chiến sĩ hoàn thành nhiệm vụ diễn tập bắn đạn thật năm 2024. Ảnh: qdnd.vn

Hai là, tập trung xây dựng các quân đoàn chủ lực, cơ động chất lượng cao. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, các binh đoàn là đơn vị chủ lực thiện chiến, có sức đột kích mạnh, cơ động nhanh, thì trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, các quân đoàn được xây dựng thành các đơn vị chủ lực, cơ động chiến lược của Bộ. Vì vậy, các quân đoàn cần tiếp tục quán triệt và thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, trong đó chú trọng thực hiện tốt ba đột phá theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI. Tập trung nghiên cứu, triển khai các biện pháp mang tính tổng thể, đồng bộ trong giải quyết những vấn đề khó, nội dung mới phát sinh,... nhằm bảo đảm sự cân đối giữa các thành phần, lực lượng và khả năng hoàn thành nhiệm vụ, góp phần xây dựng quân đoàn tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, xứng đáng là các quân đoàn chủ lực, cơ động chất lượng cao. Chỉ đạo các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện theo đúng biểu tổ chức biên chế mới, chú trọng ưu tiên bảo đảm quân số cho các đơn vị làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu và địa bàn trọng điểm. Kịp thời bổ sung, hoàn chỉnh kế hoạch, quyết tâm tác chiến; nghiên cứu xây dựng, bổ sung kế hoạch, xác định lộ trình điều chỉnh thế bố trí lực lượng, phương tiện cho phù hợp với vị trí đóng quân của quân đoàn và yêu cầu tác chiến hiện đại.

Thường xuyên giáo dục, quán triệt cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ thấy rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của quân đoàn chủ lực, cơ động, từ đó nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong xây dựng quân đoàn tinh, gọn, mạnh, chất lượng cao. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có năng lực toàn diện, phẩm chất đạo đức tốt, có tinh thần “7 dám”⁴ và luôn phát huy tính tiền phong, gương mẫu. Cùng với đó, quan tâm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội; xây dựng tình đoàn kết đồng chí, đồng đội, cấp trên cấp dưới, động viên cán bộ, chiến sĩ chủ động khắc phục khó khăn, quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.

Ba là, nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu. Chiến thắng của các binh đoàn trong Chiến dịch Hồ Chí Minh được tạo nên bởi nhiều yếu tố, trong đó có trình độ kỹ thuật, chiến thuật và khả năng hiệp đồng tác chiến quân, binh chủng. Theo đó, các quân đoàn cần đột phá nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập và khả năng sẵn sàng chiến đấu; tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của trên về công tác huấn luyện, đào tạo⁵. Tập trung làm tốt công tác chuẩn bị huấn luyện; coi trọng tập huấn, bồi dưỡng và phát huy tính tự học, tự rèn của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ trực tiếp huấn luyện, cán bộ trung đội, tiểu đội, khẩu đội trưởng. Khi huấn luyện, bám sát chức năng, nhiệm vụ của Quân đội, quân đoàn và thực tiễn của từng cơ quan, đơn vị; kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị và rèn luyện thể lực; giữa huấn luyện với truyền thụ kinh nghiệm chiến đấu và tuyên truyền truyền thống của binh đoàn cho bộ đội. Tổ chức huấn luyện đồng bộ, chuyên sâu, sát thực tế chiến đấu; bám sát phương châm, quan điểm, nguyên tắc, các mối kết hợp trong huấn luyện; chú trọng huấn luyện tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng; tăng cường huấn luyện đêm, huấn luyện theo tình huống, cơ động, dã ngoại và huấn luyện sử dụng thành thạo vũ khí, trang bị; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng trong huấn luyện, diễn tập. Cùng với đó, chú trọng nâng cao chất lượng các cuộc diễn tập, nhất là diễn tập hiệp đồng quân, binh chủng, diễn tập tác chiến khu vực phòng thủ, tác chiến bảo vệ chủ quyền biển, đảo. Thường xuyên duy trì nghiêm chế độ sẵn sàng chiến đấu; nắm chắc tình hình an ninh, chính trị khu vực, thế giới, tình hình nội biên, ngoại biên, trên không, trên biển, không gian mạng, từ đó có các biện pháp xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống, không để bị động, bất ngờ.

Trường quân sự của các quân đoàn thực hiện có hiệu quả phương châm “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”; tích cực đổi mới nội dung, chương trình đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, phù hợp với từng đối tượng và nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ các cấp của quân đoàn có trình độ quản lý, chỉ huy giỏi, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Tăng cường công tác tổng kết kinh nghiệm, nghiên cứu, phát triển khoa học quân sự, nhất là nghệ thuật tác chiến của quân đoàn trong chiến tranh hiện đại.

Bốn là, thực hiện đồng bộ các giải pháp xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật; bảo đảm đầy đủ hậu cần, kỹ thuật cho các nhiệm vụ. Các quân đoàn cần quán triệt và thực hiện nghiêm các chỉ thị, hướng dẫn, quy định của trên về chấp hành pháp luật, kỷ luật. Tăng cường các biện pháp quản lý, rèn luyện bộ đội, tạo chuyển biến vững chắc về chấp hành pháp luật, kỷ luật; nhân rộng mô hình điểm về huấn luyện điều lệnh, xây dựng chính quy. Phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và các tổ chức đối với công tác quản lý kỷ luật; phát huy tính gương mẫu, tự giác của mọi quân nhân trong chấp hành pháp luật, kỷ luật; hạn chế thấp nhất vi phạm kỷ luật thông thường, không để xảy ra vụ việc vi phạm nghiêm trọng. Thường xuyên sơ kết, tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm công tác xây dựng chính quy, quản lý kỷ luật; gắn trách nhiệm của cấp ủy, người chỉ huy các cấp với xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”.

Cùng với đó, tập trung làm tốt công tác bảo đảm hậu cần, kỹ thuật cho các nhiệm vụ, cả thường xuyên và đột xuất, theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các cơ quan, đơn vị. Tiếp tục khai thác có hiệu quả các nguồn lực gắn với hoàn thiện cơ chế, phương thức và thế trận bảo đảm hậu cần, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong bảo đảm hậu cần cho các nhiệm vụ, nhất là nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu. Bên cạnh đó, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác kỹ thuật, nhằm bảo đảm kịp thời, đầy đủ vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật cho các lực lượng, nhiệm vụ; ưu tiên bảo đảm vũ khí, trang bị mới, hiện đại cho các đơn vị tổ chức lại, thành lập mới; tiếp tục quy hoạch, xây dựng các căn cứ, phân căn cứ hậu cần - kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cả trước mắt và lâu dài.

Năm là, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương trên địa bàn đóng quân. Phát huy vai trò “đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất”, các quân đoàn cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ quốc phòng, quân sự; tích cực, chủ động tham gia xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh. Cùng với lực lượng Công an, Biên phòng và cơ quan quân sự địa phương giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo đảm an toàn cho các cơ quan đảng, nhà nước, đơn vị quân đội, các công trình quân sự, quốc phòng trên địa bàn đóng quân. Thường xuyên duy trì hiệu quả hoạt động kết nghĩa với địa phương; làm tốt công tác dân vận, tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xây dựng nông thôn mới; giúp đỡ nhân dân xóa đói, giảm nghèo, phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn,... góp phần xây dựng “thế trận lòng dân”, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra) chúng ta vẫn phải tiến hành chiến tranh nhân dân, với lực lượng vũ trang ba thứ quân làm nòng cốt; kết hợp tác chiến khu vực phòng thủ với tác chiến của các binh đoàn chủ lực cơ động, bằng sức mạnh hiệp đồng quân binh chủng hiện đại. Vì vậy, bài học về tổ chức, sử dụng và phát huy vai trò của các binh đoàn chủ lực cơ động trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử cần được vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong xây dựng các quân đoàn tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, xứng đáng là lực lượng chủ lực, cơ động của Bộ; là công cụ sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nước và Nhân dân; cùng với toàn quân, toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Thượng tướng, PGS, TS. TRẦN VIỆT KHOA, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Giám đốc Học viện Quốc phòng
______________________        

1 - Hướng Bắc - Quân đoàn 1 (Binh đoàn Quyết Thắng); hướng Tây Bắc - Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên); hướng Đông Nam - Quân đoàn 2 (Binh đoàn Hương Giang); hướng Đông - Quân đoàn 4 (Binh đoàn Cửu Long); hướng Tây và Tây Nam - Đoàn 232 và Sư đoàn 8/Quân khu 8.

2 - Gồm: Bộ Tổng Tham mưu ngụy; Sân bay Tân Sơn Nhất; Dinh Độc Lập; Bộ Tư lệnh biệt khu Thủ đô; Tổng nha cảnh sát.

3 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 217.

4 - Dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung.

5 - Nghị quyết số 1659-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.