Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 giành thắng lợi, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, có sự đóng góp không nhỏ của lực lượng dân quân, tự vệ và du kích. Phát huy tinh thần đó, lực lượng Dân quân tự vệ hiện nay cần được xây dựng vững mạnh, rộng khắp; có tổ chức biên chế chặt chẽ, chất lượng chính trị cao, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu tốt, hoạt động chiến đấu phòng thủ có hiệu quả, góp phần xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc ngay từ cơ sở.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng Dân quân tự vệ và du kích miền Nam đã anh dũng chiến đấu bằng mọi thứ vũ khí, vận dụng phong phú, sáng tạo nhiều hình thức đánh địch trên khắp 03 vùng chiến lược; kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang bằng 03 mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận), phát triển các căn cứ chiến đấu, bám trụ kiên cường, giữ thế xen kẽ, cài răng lược, hình thành thế trận, vành đai du kích tiêu diệt địch. Bên cạnh đó, lực lượng Dân quân tự vệ, du kích còn phối hợp với nhân dân đấu tranh chống địch dồn dân lập “Khu trù mật”, “Ấp chiến lược”; phối hợp với bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực đánh bại chiến thuật “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận”,… góp phần quan trọng để đánh thắng các chiến lược “Bình định”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”,… của Mỹ. Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, dưới sự lãnh đạo của Đảng, chúng ta đã tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện, kết hợp chặt chẽ chiến tranh du kích với chiến tranh chính quy. Trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, lực lượng Dân quân tự vệ, du kích¹ đã phối hợp với quân, dân miền Nam đồng loạt tiến công và nổi dậy, phá hủy nhiều trận địa pháo của địch, làm chủ các tuyến đường, treo cờ giải phóng, tiếp tế, vận chuyển, bảo vệ cơ sở vật chất của các cơ quan, nhà máy,… trong thành phố. Đồng thời, dẫn đường cho các đơn vị chủ lực đánh chiếm các căn cứ, truy quét, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, giải phóng các vùng bị chiếm đóng với phương châm: xã giải phóng xã, huyện giải phóng huyện, tỉnh giải phóng tỉnh, “đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào”. 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, lá cờ của Quân giải phóng đã tung bay trên nóc Dinh Độc lập, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng Dân quân tự vệ được xây dựng vững mạnh, rộng khắp; có chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu ngày càng cao; chủ động, tích cực tham gia cùng với các lực lượng giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống dịch bệnh; tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn; khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, tham gia thực hiện có hiệu quả các cuộc vận động, phong trào thi đua do Trung ương và địa phương phát động, trở thành lực lư­ợng chính trị tin cậy của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương.

Thủ trưởng Cục Dân quân tự vệ kiểm tra công tác huấn luyện của dân quân tự vệ

Những năm tới, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố bất ổn định khó lường, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, chi phối các quan hệ quốc tế; xung đột sắc tộc, tôn giáo, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng, căng thẳng thương mại, can thiệp lật đổ, tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, biển, đảo, tài nguyên,… diễn ra dưới nhiều hình thức gay gắt hơn. Biển Đông tiếp tục diễn biến phức tạp, đe dọa an ninh và ổn định ở khu vực cũng như quyền lợi chính đáng của nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Sự chống phá của các thế lực thù địch ngày càng quyết liệt, thông qua chiêu bài kích động, tụ tập đông người, đòi hỏi yêu sách phi lý, gây mất an ninh chính trị trên địa bàn. Trước tình hình đó, phát huy tinh thần Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 và chủ trương xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, cần tập trung thực hiện một số nội dung chủ yếu sau.

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc và tổ chức triển khai có hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật về Dân quân tự vệ. Cấp ủy, chính quyền địa phương, các cấp, các ngành thường xuyên làm tốt công tác giáo dục, quán triệt; tuyên truyền, phổ biến pháp luật, tập trung vào các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật về Dân quân tự vệ. Trọng tâm là Chỉ thị số 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng Dân quân tự vệ và lực lượng Dự bị động viên trong tình hình mới; Nghị quyết Trung ư­­ơng 8 (khoá XI) về Chiến lư­ợc bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chiến lược Quốc phòng Việt Nam, Chiến lược Quân sự Việt Nam, Chiến lược Bảo vệ biên giới quốc gia, Luật Dân quân tự vệ năm 2019,… cho các đối tượng và toàn dân, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ trì các cấp, ban chỉ huy quân sự cấp xã, cơ quan, tổ chức, đơn vị Dân quân tự vệ nhằm nhận thức rõ vai trò quan trọng của Dân quân tự vệ, từ đó nâng cao ý thức, trách nhiệm trong xây dựng lực lượng này. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý nhà nước, xây dựng, ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ, bảo đảm 100% các tỉnh, thành phố có đề án, kế hoạch, xây dựng, huấn luyện, hoạt động và bảo đảm chế độ, chính sách cho lực lượng Dân quân tự vệ. Chú trọng công tác kiểm tra, tổ chức sơ kết, tổng kết, đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm công tác lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ.

Hai là, xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ có số lượng phù hợp, cơ cấu thành phần hợp lý, chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị. Cơ quan quân sự các cấp thực hiện nghiêm việc đăng ký, quản lý Dân quân tự vệ, tiến hành tuyển chọn, xét duyệt, sắp xếp đúng, đủ thành phần bảo đảm dân chủ, công khai theo phư­ơng châm “Dân biết, dân bàn, dân cử”; khắc phục tình trạng mất cân đối lực l­ượng giữa các vùng, miền, biên giới, hải đảo. Trong đó, chú trọng xây dựng Dân quân tự vệ tại chỗ, cơ động, Dân quân tự vệ biển, Dân quân tự vệ binh chủng, Dân quân thường trực ở địa bàn trọng điểm về quốc phòng và lực lượng tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Cơ quan chức năng Bộ Quốc phòng tiếp tục phối hợp với các địa phương đẩy mạnh triển khai thực hiện, nhân rộngcác mô hình mới về xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ, như: hải đội dân quân thường trực, chốt chiến đấu dân quân thường trực biên giới, đất liền gắn với các điểm dân cư, v.v. Đồng thời, nâng cao chất lư­ợng tổ chức, hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã; chú trọng công tác phát triển đảng viên, đoàn viên nhằm nâng cao chất lượng chính trị của Dân quân tự vệ.

Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện Dân quân tự vệ và đào tạo Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn. Các địa phương tập trung nâng cao chất lượng bồi dưỡng, tập huấn, thống nhất chương trình, nội dung, thời gian, phương pháp, trình độ, năng lực tổ chức, chỉ huy trước khi bước vào huấn luyện cho đội ngũ cán bộ làm công tác quốc phòng địa phương, cán bộ chỉ huy đơn vị Dân quân tự vệ, nhất là cán bộ trực tiếp huấn luyện. Qua đó, huấn luyện cho Dân quân tự vệ hiểu rõ âm mưu thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch; từng bước sử dụng thành thạo các loại vũ khí, phương tiện được trang bị, vũ khí tự tạo, công cụ hỗ trợ; nắm vững nguyên tắc chiến thuật gắn với địa bàn hoạt động, vận dụng sáng tạo trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu; phòng, chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn. Đồng thời, coi trọng huấn luyện các tình huống, phương án tại chỗ; tập trung đào tạo các chức vụ chỉ huy chuyên môn kỹ thuật, huấn luyện hải đội dân quân thường trực, bảo đảm hoạt động có hiệu quả. Tăng cường hội thi, hội thao, diễn tập, kiểm tra của các cấp để đánh giá thực chất, kịp thời rút kinh nghiệm, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác huấn luyện. Cùng với đó, Cục Dân quân tự vệ tiếp tục tham mưu ban hành, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về công tác đào tạo theo quy định của Luật Dân quân tự vệ năm 2019. Các cấp, các ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị, nhà trường tiếp tục quán triệt nhiệm vụ đào tạo, lấy chất lượng làm chính, góp phần nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cấp xã. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, tuyển chọn, cử đi đào tạo và bố trí, sử dụng sau đào tạo đúng quy trình, nguyên tắc, chuyên ngành; thường xuyên rút kinh nghiệm, bổ sung, điều chỉnh chương trình, nội dung đáp ứng yêu cầu thực tiễn; nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên. Tăng cường đào tạo liên thông vừa làm vừa học từ trung cấp lên cao đẳng và từ cao đẳng lên đại học ngành quân sự cơ sở tại trường quân sự các quân khu, Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội, Bộ Tư lệnh Thành phố Hồ Chí Minh, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Bốn là, nâng cao chất lượng, hiệu quả phối hợp hoạt động giữa Dân quân tự vệ với các lực lượng. Phát huy vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp, ban chỉ huy quân sự cơ quan, tổ chức trong tuyên truyền, vận động và triển khai thực hiện hiệu quả hoạt động phối hợp của Dân quân tự vệ. Việc sử dụng lực lượng Dân quân tự vệ bảo đảm đúng quy định của pháp luật và Chỉ thị số 20/CT-TM, ngày 22/8/2012 của Tổng Tham mưu trưởng về tăng cường chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Dân quân tự vệ. Các địa phương chỉ đạo, hướng dẫn Dân quân tự vệ phối hợp với Công an và các lực lượng liên quan trong bảo vệ an ninh biên giới quốc gia, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật; kịp thời xử lý các tình huống, không để bị động, bất ngờ. Xây dựng Dân quân tự vệ thực sự là lực lượng nòng cốt, xung kích trong phối hợp với các lực lượng thực hiện nhiệm vụ phòng, chống, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố, thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn; tham gia diễn tập phòng thủ dân sự, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.

Năm là, quan tâm bảo đảm đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách đối với Dân quân tự vệ. Những năm qua, các địa phương, cơ quan, tổ chức đã thực hiện nghiêm việc bảo đảm chế độ, chính sách cho lực lượng Dân quân tự vệ theo quy định của Luật Dân quân tự vệ, nhiều địa phương có cách làm sáng tạo, đem lại hiệu quả cao. Phát huy kết quả đó, các địa phương chủ động bố trí ngân sách, kết hợp tăng cường huy động các nguồn lực xã hội hóa bảo đảm đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách đối với Dân quân tự vệ, đặc biệt là những địa phương còn khó khăn. Đồng thời, làm tốt công tác chính sách hậu phương, gia đình đối với những cán bộ, chiến sĩ Dân quân tự vệ gặp khó khăn, ốm đau, bị thương, từ trần hoặc hy sinh. Các địa phương chủ động bảo đảm phương tiện, vũ khí, trang bị, công cụ hỗ trợ, cơ sở, vật chất cho thực hiện nhiệm vụ và quan tâm đầu tư kinh phí xây dựng trụ sở làm việc riêng cho ban chỉ huy quân sự cấp xã, nhà ở cho dân quân thường trực, bảo đảm điều kiện làm việc, sinh hoạt của lực lượng Dân quân tự vệ.

Việc xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân vững mạnh, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn dân. Nhiệm vụ quan trọng này phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, có chất lượng, hiệu quả để thực hiện tốt phương châm “giữ nước từ khi nước chưa nguy”.

Thiếu tướng PHẠM QUANG NGÂN, Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ 
_____________________ 

1 - Riêng ở Sài Gòn - Gia Định có khoảng 3.000 dân quân, du kích và trên 200 tự vệ mật.