Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng, lãnh đạo từ năm 1986 đến nay đã qua nhiều lần tổng kết, gần đây nhất là tổng kết 30 năm đổi mới, lần này là tổng kết 40 năm. Việc tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam (gọi tắt là Báo cáo tổng kết) có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần vào sự phát triển về nhận thức lý luận của Đảng, vào việc hoàn thiện lý luận về đường lối đổi mới, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc, v.v.

Trong dự thảo Báo cáo tổng kết trình Đại hội XIV của Đảng, Mục 5.3.3, nêu 06 định hướng nhiệm vụ, giải pháp¹; trong đó, nhiệm vụ, giải pháp thứ tư là: “Củng cố quốc phòng, an ninh, giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, ổn định để phát triển đất nước”². Đây là nội dung rất quan trọng, đề cập đến nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam - nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Xin nêu mấy ý kiến đóng góp theo cách tiếp cận: những điểm đồng tình với nội dung Dự thảo, những nội dung còn băn khoăn, kiến nghị những điểm cần tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung.

Các khối khí tài quân sự tiến qua lễ đài trong Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nguồn: dangcongsan.vn

Những điểm đồng tình với nội dung định hướng nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh nêu trong dự thảo Báo cáo tổng kết

Nghiên cứu kỹ chúng ta thấy, dự thảo Báo cáo tổng kết nói chung, định hướng nhiệm vụ, giải pháp thứ tư về quốc phòng, an ninh nói riêng được chuẩn bị kỹ, công phu, khoa học đã qua chỉnh sửa nhiều lần, nhiều cấp nên có chất lượng tốt. Trước hết, về kết cấu nội dung, Dự thảo được kết cấu theo cách “2 trong 1” - gắn nhiệm vụ với giải pháp. Chúng ta biết, có nhiều cách cấu trúc nội dung và đây là cách kết cấu khoa học nhất, bởi như thế vừa thể hiện được nội dung gọn, rõ, chặt chẽ, logic, đồng thời vừa tránh được sự trùng lặp, chồng chéo, khi nêu nhiệm vụ, giải pháp. Tất nhiên, cũng còn có cách kết cấu khác, nhưng có thể khẳng định đây là kết cấu tốt nhất với thể loại dự thảo văn kiện của Đảng. Bởi lẽ, cách kết cấu khác sẽ khó khắc phục được những hạn chế đã nêu, nhất là về dung lượng của Dự thảo.

Xét một cách tổng thể, chúng ta hoàn toàn nhất trí với việc lựa chọn 06 định hướng nhiệm vụ, giải pháp, cũng như thứ tự sắp xếp nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh ở vị trí thứ tư. Trong vấn đề này, chúng ta cần thấy 06 định hướng nhiệm vụ, giải pháp đã nêu trong dự thảo Báo cáo tổng kết là những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu; tức là ngoài ra còn những nhiệm vụ, giải pháp khác chưa được nêu. Bởi lẽ là “Dự thảo Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam” cho nên nội dung được lựa chọn kỹ, cô đọng, với dung lượng phù hợp, chứ không thể và không cần thiết nêu đầy đủ theo kiểu “từ A đến Z”. Việc chỉ nêu 06 nhiệm vụ, giải pháp trong Dự thảo là thực hiện theo hướng như nêu trên, bởi đó là những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, quan trọng cần được tổng kết rút ra bài học kinh nghiệm, để tiếp tục thực hiện tốt hơn trong thời gian tới của công cuộc đổi mới, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Thứ tự sắp xếp nhiệm vụ, giải pháp từ 01 đến 06 và nhiệm vụ giải pháp quốc phòng, an ninh ở vị trí thứ 04 là căn cứ vào tính logic tổng thể của vấn đề, chứ không nhằm xác định tầm quan trọng của mỗi nhiệm vụ, giải pháp.

Về nội dung, nghiên cứu dự thảo Báo cáo tổng kết phần định hướng nhiệm vụ, giải pháp về quốc phòng, an ninh, chúng ta có thể thấy, nội dung được nghiên cứu, lựa chọn kỹ, vừa cô đọng, vừa có tính khái quát cao, thể hiện gọn, rõ, hợp lý nội dung cần truyền tải. Đặc biệt, phương pháp thể hiện vấn đề cũng rất mới; một mặt nhằm tổng kết về quốc phòng, an ninh qua 40 năm công cuộc đổi mới; mặt khác, nhằm định hướng nhiệm vụ, giải pháp thực hiện nhiệm vụ quan trọng này trong giai đoạn tiếp theo của tiến trình đổi mới đất nước. Tất nhiên, những nhiệm vụ, giải pháp đã nêu, trong đó có quốc phòng, an ninh không chỉ là những nhiệm vụ, giải pháp lớn, quan trọng, mà nó còn quan hệ mật thiết với nhau và nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu chung, mục tiêu cụ thể của công cuộc đổi mới, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Lực lượng Hải quân tham gia diễu binh trên biển. Nguồn: baohaiquanvietnam.vn

Một số vấn đề còn băn khoăn trong định hướng nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh

Trước hết, về tiêu đề, dự thảo Báo cáo tổng kết sử dụng cụm từ “củng cố”³. Có lẽ cần nghiên cứu, sửa lại cho sát với thực tế, bởi nếu để chỉ việc tổng kết nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh qua 40 năm đổi mới thì không hoàn toàn phù hợp, vì trên thực tế chúng ta đã làm được rất nhiều việc, đạt rất nhiều thành tựu trong nhiệm vụ này, nhờ đó mà tiềm lực, sức mạnh quốc phòng, an ninh không ngừng được tăng cường, chứ đâu có yếu kém mà phải “củng cố”. Còn nếu dùng cụm từ “củng cố” nhằm để chỉ định hướng nhiệm vụ, giải pháp này cho giai đoạn tiếp theo của tiến trình đổi mới thì lại càng không phù hợp và có thể trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh vẫn còn một số mặt yếu kém cần tiếp tục củng cố, khắc phục, nhưng xét về tổng thể thì không phải vậy, mà là được tăng cường cho nên dùng cụm từ “không ngừng tăng cường” thay vì cụm từ “củng cố” sẽ phù hợp và chuẩn xác hơn.

Một nội dung quan trọng và đã được thực hiện tốt trong thời gian qua, nhưng dự thảo Báo cáo tổng kết lại đề cập chưa đủ, chưa sâu, đó là công tác tuyên truyền, giáo dục quốc phòng toàn dân và bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành. Như chúng ta đã biết, công tác này được thực hiện theo Chỉ thị số 12-CT/TW, ngày 03/5/2007 của Bộ Chính trị (khóa X) và nghị định của Chính phủ, cũng như các văn bản, hướng dẫn của các cấp, các ngành có liên quan, đặc biệt với cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành có những quy định rất nghiêm ngặt, như trong nhiệm kỳ (05 năm) nhất thiết phải qua lớp bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh theo chương trình quy định, nếu không có chứng chỉ bồi dưỡng thì sẽ không đủ điều kiện đề bạt, bổ nhiệm. Nhờ đó nhận thức, kiến thức và trách nhiệm của toàn dân và cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành đối với nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc có sự chuyển biến rõ rệt, đạt được những thành tựu quan trọng về quốc phòng, an ninh trong công cuộc đổi mới. Vậy trong thời gian tới, chúng ta có tiếp tục đẩy mạnh công tác này không? Nếu có thì cần được thể hiện rõ trong dự thảo Báo cáo tổng kết.

Đề cập đến vấn đề xây dựng khu vực phòng thủ, dự thảo Báo cáo tổng kết nêu: “Đầu tư xây dựng phòng thủ quân khu, khu vực phòng thủ các cấp vững chắc, tạo thế bố trí phòng thủ liên hoàn vững chắc trên từng địa bàn và phạm vi cả nước”⁴, nội dung này cần phải nghiên cứu, làm rõ thêm. Chúng ta đều biết, nhiệm vụ này bắt đầu được triển khai từ năm 1987, tiếp đó ngày 22/9/2008, Bộ Chính trị (khóa X) ban hành Nghị quyết số 28-CT/TW về tiếp tục xây dựng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới và Chính phủ ban hành các nghị định về khu vực phòng thủ; từ đó, việc xây dựng khu vực phòng thủ của các cấp, các ngành, các địa phương được thực hiện một cách tích cực, đồng bộ, với sự vào cuộc của tất cả các cấp từ Trung ương đến địa phương, cơ sở. Tuy chưa thống kê đầy đủ, nhưng chắc chắn đầu tư kinh phí xây dựng khu vực phòng thủ từ ngân sách nhà nước, địa phương, các ngành là rất lớn. Trong đó, tập trung chủ yếu xây dựng sở chỉ huy, công trình phòng thủ, luyện tập, diễn tập khu vực phòng thủ các cấp. Kết quả đạt được rất đáng mừng, thiết thực góp phần vào việc tăng cường sức mạnh quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc.

Kiến nghị một số điểm nghiên cứu điều chỉnh, bổ sung

Từ những vấn đề nêu trên, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh, bổ sung một số nội dung, để dự thảo Báo cáo tổng kết đầy đủ hơn, chặt chẽ hơn.

Thứ nhất, là việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho toàn dân, nhất là thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên đối với nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nói riêng, sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc nói chung. Nhiều năm qua, công tác này đã được thực hiện rất tốt. Nhờ đó, đã tạo được sự chuyển biến rõ rệt về nhận thức, trách nhiệm, hành động của toàn dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công tác bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho cán bộ chủ chốt, các cấp, các ngành cũng vậy, có chương trình, chuyên đề và thời gian bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng cán bộ cho nên đã tạo điều kiện cho họ trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ, kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với quốc phòng, an ninh ở địa phương, cơ sở. Kết quả đó là cơ sở trong nhiệm kỳ tới tiếp tục đẩy mạnh công tác này trong tình hình mới. Nếu có định hướng đó thì cần khẳng định, bổ sung vào trong dự thảo Báo cáo tổng kết.

Thứ hai, là vấn đề xây dựng khu vực phòng thủ. Trong dự thảo Báo cáo tổng kết chưa rõ nội dung cả về tổng kết cũng như định hướng trong thời gian tới. Cần khẳng định đây là vấn đề quan trọng trong cả thời bình và thời chiến. Trong thời bình, là cơ sở của nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân, nhằm chủ động xử trí có hiệu quả các tình huống về quốc phòng, an ninh ở địa phương, cơ sở; đồng thời, là nền tảng của thế trận chiến tranh nhân dân khi đất nước phải đối mặt với cuộc chiến tranh xâm lược. Hằng chục năm qua, do được quan tâm đầu tư đúng mức nên khu vực phòng thủ được xây dựng khá toàn diện, tạo nên thế trận phòng thủ liên hoàn, vững chắc ở từng địa phương và cả nước, nhất là trên các địa bàn chiến lược. Tuy nhiên, từ 01/07/2025 thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, việc xây dựng khu vực phòng thủ (theo địa giới hành chính) có nhiều thay đổi nên cần có sự điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp. Đây là việc cấp thiết, quan trọng, tác động trực tiếp đến quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc nên chắc chắn phải làm, hơn thế còn phải làm khẩn trương. Khối lượng công việc cần điều chỉnh, bổ sung về khu vực phòng thủ rất lớn, gồm cả quy hoạch thế trận quân sự trên thực địa, như: sở chỉ huy, công trình phòng thủ,... và hệ thống văn kiện tác chiến: quyết tâm tác chiến, kế hoạch tác chiến, kế hoạch bảo đảm,... nên càng phải sớm triển khai và cũng khó có thể hoàn thành trong một vài năm. Dự thảo Báo cáo tổng kết về nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh chưa đề cập nội dung này. Do đó, cần nghiên cứu, bổ sung vấn đề này nhằm tạo cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương sớm triển khai thực hiện, đạt hiệu quả như mong đợi.

Tóm lại, dự thảo Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam đã đề cập khá toàn diện, cơ bản đầy đủ nhiệm vụ, giải pháp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Vì thế, đại đa số ý kiến đều tán thành, thống nhất cao với nội dung Dự thảo. Những vấn đề còn băn khoăn, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, bổ sung đã nêu ở trên là nội dung mang tính tham khảo, cân nhắc thêm.

Thiếu tướng NGUYỄN MẠNH HÙNG
______________________        

1 - ĐCSVN – Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Nxb CTQGST, H. 2025, tr. 308 - 318.

2 - Sđd, tr. 314.

3 - Sđd, tr. 314.

4 - Sđd, tr. 315.