Năm 2020, thế giới phải đối mặt với nhiều vấn đề khó khăn, phức tạp, khó đoán định; các điểm nóng an ninh tiếp tục “tăng nhiệt”, nhất là cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, tranh chấp chủ quyền biển, đảo, biến đổi khí hậu, khủng bố, an ninh, an toàn không gian mạng,… tác động mạnh mẽ và đặt ra nhiều thách thức chưa có tiền lệ đối với việc triển khai công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng Việt Nam. Đặc biệt, Covid-19 bùng phát và trở thành đại dịch toàn cầu, tác động nghiêm trọng đến các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại,… của các quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó có Việt Nam.

Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến và Đại sứ Campuchia tại Việt Nam Chay Navuth (Ảnh bqp.vn)

Với quyết tâm chính trị cao, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng chủ trương không để đại dịch Covid-19 ảnh hưởng đến hoạt động đối ngoại, hợp tác quốc phòng với các nước cũng như việc triển khai các kế hoạch, hoạt động quân sự, quốc phòng trong năm Việt Nam đảm nhiệm “vai trò kép” là Chủ tịch ASEAN năm 2020 và Ủy viên không Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021. Đồng thời, chỉ đạo sát sao các cơ quan, đơn vị trong toàn quân đoàn kết, nỗ lực, chủ động thích ứng với trạng thái bình thường mới, biến khó khăn, thách thức thành cơ hội, triển khai công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng một cách chủ động, sáng tạo, đúng chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước, bám sát Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ X nhiệm kỳ 2015 - 2020, Nghị quyết số 806-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2020, Đề án “Hội nhập quốc tế về quốc phòng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, v.v. Theo đó, công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng tiếp tục được triển khai đồng bộ, toàn diện, đạt nhiều kết quả tích cực, hoàn thành tốt nhiệm vụ phòng, chống đại dịch Covid-19 và mục tiêu, kế hoạch, chương trình đối ngoại đặt ra trong năm 2020, được Đảng, Nhà nước và Nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. Nổi bật là:

Về hợp tác quốc phòng song phương, Việt Nam tiếp tục duy trì và giữ vững mối quan hệ hữu nghị, hợp tác quốc phòng với các nước láng giềng, các nước lớn, các nước ASEAN và các nước bạn bè, truyền thống. Trong điều kiện đại dịch Covid-19 làm thay đổi toàn bộ các kế hoạch, chương trình hoạt động đối ngoại quốc phòng năm 2020, để thích nghi với tình hình mới, các cơ quan chức năng đã kịp thời điều chỉnh kế hoạch theo hướng thay đổi hình thức tổ chức một số hoạt động từ trực tiếp sang điện đàm, đối thoại, tham vấn trực tuyến với các đối tác, đảm bảo hiệu quả, thực chất, an toàn và quan trọng nhất là không để dịch bệnh ảnh hưởng đến việc duy trì các mối quan hệ, hợp tác quốc phòng song phương với các nước và các tổ chức quốc tế. Trong đó, tập trung ưu tiên hợp tác một số lĩnh vực trọng tâm, như: khắc phục hậu quả chiến tranh; tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn; quân y; đào tạo; nghiên cứu chiến lược, khoa học - công nghệ; công nghiệp quốc phòng; an ninh biển, v.v. Đối ngoại biên giới tiếp tục là điểm sáng của đối ngoại quốc phòng trong năm 2020 khi là một trong những lực lượng tuyến đầu tham gia công tác phòng, chống dịch Covid-19; phối hợp chặt chẽ với lực lượng bảo vệ biên giới các nước có biên giới liền kề chốt đường mòn, lối mở, ngăn chặn xuất, nhập cảnh trái phép, chủ động khắc phục khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, bảo đảm đường biên giới với các nước láng giềng hòa bình, hữu nghị, ổn định và phát triển.

Không chỉ triển khai các kế hoạch đối ngoại của năm, chúng ta còn chủ động, kịp thời đề xuất các nội dung hợp tác mới về quân y, phù hợp với tình hình đại dịch Covid-19, nhất là việc chia sẻ kinh nghiệm về công tác phòng, chống dịch, nghiên cứu, sản xuất vaccine, hỗ trợ trang thiết bị y tế. Qua đó, thể hiện tinh thần tương thân, tương ái, hỗ trợ lẫn nhau, được các nước ghi nhận, đánh giá cao, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế, đồng thời cũng góp phần nâng cao kinh nghiệm của Việt Nam trong phòng, chống dịch và điều chế vaccine.

Dấu ấn đậm nét nhất của đối ngoại quốc phòng trong năm 2020 là hợp tác quốc phòng đa phương. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, bám sát phương châm chỉ đạo “gắn kết và chủ động thích ứng”, với quyết tâm chính trị, sự tích cực, chủ động, vai trò dẫn dắt và điều phối của nước Chủ tịch và sự đoàn kết của các nước ASEAN, chúng ta đã hoàn thành các ưu tiên, sáng kiến đặt ra. Trong đó, tổ chức thành công các Hội nghị quân sự, quốc phòng ASEAN, bảo đảm hiệu quả, thực chất về nội dung; trọng thị, chu đáo về lễ tân; tuyệt đối an toàn về an ninh, y tế, an ninh mạng. Các sáng kiến của Việt Nam đưa ra tại các hội nghị lần này đều nhận được sự đồng thuận cao của các nước. Đặc biệt, khi Covid-19 còn chưa được Tổ chức Y tế thế giới coi là đại dịch toàn cầu, chúng ta đã kịp thời đề xuất và tham vấn các nước để ASEAN ra Tuyên bố chung về hợp tác quốc phòng trong ứng phó dịch bệnh tại Hội nghị Hẹp Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN vào tháng 02/2020, tại Hà Nội, làm cơ sở, nền tảng quan trọng để quân đội các nước ASEAN đề xuất, triển khai nhiều sáng kiến trong phòng chống, kiểm soát dịch bệnh cũng như hoạt động hợp tác giữa quân đội các nước ASEAN, phù hợp với bối cảnh mới.

Khép lại năm Chủ tịch ASEAN 2020, Bộ Quốc phòng đã tổ chức thành công Hội nghị ADMM lần thứ 14, ADMM+ lần thứ 7 và Lễ kỷ niệm 10 năm thành lập ADMM+ với việc ra Tuyên bố chung của Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN về Hợp tác quốc phòng vì một ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng. Đặc biệt là sau 7 năm, kể từ năm 2013, Hội nghị ADMM+ lần thứ 7 đã ra Tuyên bố chung Bộ trưởng Quốc phòng các nước ADMM+ về Tầm nhìn chiến lược an ninh của ADMM+. Điều này có ý nghĩa to lớn, khẳng định tầm quan trọng của cơ chế ADMM, ADMM+, thể hiện sự đoàn kết, thống nhất cao, cam kết và quyết tâm mạnh mẽ của các quốc gia thành viên ASEAN và ADMM+ trong tăng cường hợp tác quốc phòng, đóng góp hiệu quả cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới. Kết quả tốt đẹp của các Hội nghị Quân sự, Quốc phòng trong năm Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN một lần nữa khẳng định vai trò, vị thế và uy tín của Việt Nam nói chung, của Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng trong khu vực và trên trường quốc tế.

Trong lĩnh vực tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, năm 2020 tiếp tục ghi nhận sự đóng góp tích cực của Việt Nam khi Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 2 tại Nam Sudan duy trì hoạt động tốt, được Liên hợp quốc đánh giá cao về kết quả và biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 cho chính bệnh viện cũng như lực lượng của Liên hợp quốc tại Nam Sudan. Chúng ta cũng đã hoàn thành công tác huấn luyện, sẵn sàng triển khai Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 3 thay thế Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 2 theo kế hoạch và đang tích cực làm tốt công tác chuẩn bị, phấn đấu trong năm 2021 đưa Đội Công binh của Việt Nam đi làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại một Phái bộ phù hợp. Đặc biệt, trong năm 2020, Việt Nam có 02 sĩ quan đầu tiên trúng tuyển vào Cơ quan tham mưu chiến lược của Liên hợp quốc tại Trụ sở Liên hợp quốc. Điều này rất thuận lợi cho việc triển khai các hoạt động trong thời gian tới, đồng thời cũng khẳng định trình độ, năng lực của sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam trong môi trường làm việc quốc tế. Năm 2020 cũng là một dấu mốc quan trọng của lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Việt Nam khi ngày 13/11/2020, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, tạo hành lang pháp lý quan trọng để triển khai nhiệm vụ này trong thời gian tới.

Chủ động thích ứng với bối cảnh mới, duy trì, thúc đẩy hợp tác quốc phòng trên cả bình diện song phương và đa phương, công tác đối ngoại quốc phòng năm 2020 tiếp tục được khẳng định là một trụ cột quan trọng của đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, góp phần quan trọng vào việc xây dựng lòng tin, ngăn ngừa xung đột, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước; đồng thời, thu hút nguồn lực từ bên ngoài để xây dựng Quân đội, tăng cường khả năng phòng thủ quốc gia.

Năm 2021, dự báo tình hình khu vực, thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó dự báo. Sự điều chỉnh, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng quyết liệt, tiềm ẩn nhiều nhân tố bất ổn; vấn đề lãnh thổ, biên giới, biển, đảo tiếp tục diễn biến phức tạp; chủ nghĩa cường quyền, dân tộc cực đoan còn hiện diện; đại dịch Covid-19 tiềm ẩn nhiều nguy cơ bùng phát trở lại và kéo dài, trên diện rộng, v.v. Để góp phần triển khai hiệu quả Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, công tác đối ngoại quốc phòng cần tập trung một số nhiệm vụ chủ yếu sau:

Một là, quán triệt và triển khai nghiêm túc, hiệu quả hoạt động đối ngoại quốc phòng theo đường lối đối ngoại được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định; Chỉ thị số 25-CT/TW, ngày 08/8/2018 của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030; Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, Nghị quyết số 806-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về “Hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo”; triển khai hiệu quả Đề án “Hội nhập quốc tế về quốc phòng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. Chủ động nghiên cứu, nắm chắc tình hình thế giới, khu vực, kịp thời tham mưu xử lý các vấn đề liên quan đến hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng, vấn đề Biển Đông, không để bị động, bất ngờ. Tổ chức tổng kết công tác đối ngoại quốc phòng giai đoạn 2015 - 2020 và nhiệm kỳ Ủy viên không Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Hai là, chú trọng đẩy mạnh hợp tác quốc phòng song phương với các đối tác chiến lược quan trọng, đưa khuôn khổ quan hệ đã xác lập vào thực chất, hiệu quả thiết thực, phù hợp với lợi ích của ta và đối tác. Xử lý thận trọng, chặt chẽ, hài hòa các yếu tố phát sinh. Tiếp tục ưu tiên quan hệ, hợp tác quốc phòng với các nước láng giềng, các nước lớn, các nước ASEAN và các nước bạn bè truyền thống, đồng thời mở rộng quan hệ, hợp tác với các nước có tiềm năng. Rà soát và triển khai hiệu quả các văn bản đã ký, tập trung vào một số lĩnh vực trọng tâm, như: tăng cường trao đổi đoàn cấp cao; đào tạo cán bộ; khắc phục hậu quả chiến tranh; tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn; quân y; nghiên cứu chiến lược, khoa học công nghệ; công nghiệp quốc phòng; an ninh biển; gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Tăng cường giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới khi dịch Covid-19 được kiểm soát. Tổ chức Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc, Việt Nam - Campuchia và Giao lưu Biên cương thắm tình hữu nghị; Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam năm 2021, v.v.

Ba là, chủ động, tích cực tham gia các cơ chế, diễn đàn quốc phòng, quân sự đa phương do ASEAN giữ vai trò trung tâm; tham gia việc xây dựng, định hình, củng cố các cơ chế, luật pháp, chuẩn mực duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, ngăn ngừa xung đột, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi. Tăng cường trao đổi thông tin, đề xuất sáng kiến tại các hội nghị, diễn đàn đa phương quốc phòng, quân sự ASEAN. Tiếp tục đấu tranh, xây dựng quan điểm, lập trường chung của lãnh đạo quốc phòng các nước ASEAN về vấn đề Biển Đông trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, thực hiện nghiêm túc Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) phù hợp với luật pháp quốc tế. Sẵn sàng triển khai Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 3 thay thế Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 2; làm tốt công tác chuẩn bị để đưa đội Công binh đi làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc khi có yêu cầu. Mở rộng hợp tác với Liên minh Châu Âu (EU), triển khai hiệu quả Hiệp định về thiết lập khuôn khổ tham gia của Việt Nam vào các hoạt động quản lý khủng hoảng của EU (Hiệp định FPA).

Bốn là, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đối ngoại quốc phòng, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Trước mắt, triển khai thực hiện Thông tư quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 22/2016/NĐ-CP, ngày 31/3/2016 của Chính phủ về đối ngoại quốc phòng; trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 104/2012/NĐ-CP, ngày 05/12/2012 quy định đối với tàu quân sự nước ngoài đến Việt Nam ; phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành, địa phương triển khai công tác đối ngoại quốc phòng.

Năm là, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền đối ngoại quốc phòng. Trong đó, tập trung tuyên truyền đậm nét về kết quả hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng giai đoạn 2015 - 2020; thành công của năm Chủ tịch ASEAN 2020 và kết quả nhiệm kỳ Ủy viên không Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc 2020 - 2021. Đồng thời, làm nổi bật thành công trong kiểm soát dịch Covid-19; kết quả khắc phục hậu quả chiến tranh; hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa; bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, biển, đảo; đối ngoại biên giới; kết quả Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.

Sáu là, tiếp tục quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác đối ngoại của toàn quân tinh, gọn, chuyên nghiệp, có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, giỏi chuyên môn nghiệp vụ, nắm chắc luật pháp quốc tế, thông thạo ngoại ngữ và địa bàn; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và các thành tựu kỹ thuật tiên tiến, hiện đại trên nền tảng công nghệ số trong hoạt động đối ngoại quốc phòng, đảm bảo đủ khả năng hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng trong tình hình mới.

Thượng tướng HOÀNG XUÂN CHIẾN, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng