Mấy suy nghĩ về xây dựng lối sống văn hóa cho học viên trong nhà trường Quân đội

7/22/2019 9:41:25 AM

Những năm qua, các nhà trường Quân đội luôn quan tâm đến việc xây dựng lối sống văn hóa cho học viên, góp phần quan trọng vào hoàn thiện nhân cách của người cán bộ Quân đội và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của mỗi nhà trường. Thời gian tới, nghiên cứu, tìm các giải pháp để xây dựng nhân tố quan trọng này trong các nhà trường Quân đội là rất cần thiết.

Xây dựng lối sống văn hóa cho học viên trong nhà trường Quân đội là quá trình tác động toàn diện của các chủ thể và sự nỗ lực của học viên nhằm xây dựng nhân cách mang đặc trưng riêng của mỗi nhà trường; làm cho quá trình này có sức lan tỏa mạnh mẽ vào các hoạt động giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng cho học viên lý tưởng cách mạng, ý thức sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, luôn đặt lợi ích của Đảng, Tổ quốc, nhân dân và Quân đội trên hết. Đồng thời, bồi dưỡng ý thức nghề nghiệp, tính tích cực, chủ động, tự giác trong học tập, rèn luyện, không ngừng vươn lên nắm vững kiến thức, kỹ năng công tác và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn. Qua đó, làm cho họ có ý thức nghiêm túc, đúng mực trong quan hệ ứng xử văn hóa với xã hội, môi trường sống, chủ động đấu tranh phòng, chống những biểu hiện tiêu cực, lạc hậu. Ở nhiều học viện, nhà trường, lối sống văn hóa đã được thẩm thấu vào quá trình học tập, nghiên cứu khoa học, tạo ra những giá trị văn hóa kép: “dạy đẹp, giảng đẹp, học đẹp”,… giúp cho sự nghiệp “trồng người” trong Quân đội phát triển một cách toàn diện, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Tuy nhiên, trong lối sống của học viên các nhà trường Quân đội còn có mặt hạn chế, biểu hiện ở tư tưởng thực dụng, hưởng thụ, ngại học tập, lười rèn luyện và ứng xử không đúng trong quan hệ xã hội. Những vấn đề này lại bị tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường, nên nó phức tạp hơn. Không ít học viên có biểu hiện sống buông thả, thiếu hoài bão, mờ nhạt lý tưởng, thiếu trách nhiệm với tập thể, vị kỷ cá nhân, không quan tâm tới các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp. Nhiều học viên chỉ chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng công tác, chưa coi trọng việc tu dưỡng, rèn luyện, xây dựng lối sống, phong cách quân nhân. Cá biệt, có học viên còn vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội hoặc sa vào các tệ nạn xã hội, v.v. Thực tế trên đặt ra yêu cầu cao đối với công tác giáo dục, đào tạo ở các nhà trường Quân đội. Bên cạnh việc bồi dưỡng kiến thức, rèn luyện tác phong quân nhân, phải làm tốt công tác xây dựng lối sống văn hóa cho học viên để đào tạo ra những con người có đủ phẩm chất, năng lực, đạo đức, tạo lập môi trường sư phạm quân sự giàu tính thẩm mỹ, nhân văn. Để giải quyết được yêu cầu này, theo tác giả, cần chú trọng một số vấn đề cơ bản sau:

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, phẩm chất và năng lực của các chủ thể trong xây dựng lối sống văn hóa cho học viên. Đây là biện pháp quan trọng tạo sự thống nhất, đồng thuận trong nhận thức của các tổ chức, lực lượng, mọi thành viên trong các nhà trường Quân đội về vai trò của việc xây dựng lối sống văn hóa cho học viên. Theo đó, các nhà trường Quân đội cần phát huy vai trò của tổ chức đảng, tổ chức quần chúng và hiệu quả tham mưu, hướng dẫn của các cơ quan chức năng trong xây dựng lối sống văn hóa cho học viên. Đồng thời, phải chuẩn hóa nội dung xây dựng lối sống văn hóa thành các tiêu chí cụ thể trong học tập, rèn luyện, công tác phát triển đảng, thi đua, khen thưởng, kiểm tra đảng, đánh giá, phân loại chất lượng đảng viên hằng năm, làm cơ sở cho học viên tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu. Cùng với đó, các nhà trường cần gắn việc xây dựng lối sống văn hóa cho học viên với thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị (khóa XII), Chỉ thị 87 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Để đạt hiệu quả cao, đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp phải thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tổng kết, rút kinh nghiệm, kịp thời biểu dương gương người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến về xây dựng lối sống văn hóa; kiên quyết đấu tranh với những nhận thức và hành vi “lệch chuẩn”, xây dựng văn hóa ứng xử với mạng xã hội để học viên ít bị tác động từ mặt trái của nó, đẩy mạnh “văn hóa đọc” trong học viên. Đối với đội ngũ cán bộ, giảng viên, cần tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm và vai trò gương mẫu trong xây dựng lối sống văn hóa cho học viên theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”1. Từ đó, xác định rõ động cơ, trách nhiệm của mình, luôn yêu người, yêu nghề, tích cực học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ, năng lực về mọi mặt; ra sức rèn luyện, tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, xây dựng lối sống trong sạch, lành mạnh. Trong quá trình lên lớp, quản lý học viên, người cán bộ, giảng viên không chỉ trang bị cho họ kiến thức, kỹ năng công tác, mà còn giáo dục, cảm hóa bằng chính sự mẫu mực về nhân cách, lối sống của mình.

Hai là, kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng lối sống văn hóa cho học viên với các hoạt động giáo dục, đào tạo và rèn luyện kỷ luật. Thực hiện nội dung này cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa trang bị kiến thức, kỹ năng công tác với bồi dưỡng, rèn luyện theo các chuẩn mực, giá trị văn hóa nhân văn, tiến bộ, thông qua các hoạt động giáo dục, đào tạo. Bởi lẽ, chỉ trên cơ sở một nền tảng kiến thức chuyên sâu, học viên mới vững vàng trước những tác động xấu của môi trường xã hội; từ đó, biết phân tích, lựa chọn các chuẩn mực, giá trị sống và xây dựng cho mình lối sống văn hóa. Do vậy, các nhà trường Quân đội cần cụ thể hóa tiêu chí đánh giá lối sống văn hóa và xây dựng lối sống văn hóa, cũng như ý thức chấp hành kỷ luật cho từng đối tượng học viên theo chức trách, nhiệm vụ và tổ chức thực hiện đồng bộ, thống nhất. Chú trọng định hướng cho học viên trong thực hiện nhiệm vụ phải “quân lệnh như sơn”; xây dựng nếp sống chính quy, khoa học và sự tiến bộ của nó làm thước đo trong học tập, nghiên cứu khoa học. Mỗi học viên lấy đó làm tiêu chí để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của mình. Đồng thời, chú trọng xây dựng cho học viên nếp sống đẹp, nhân ái, vị tha, có trách nhiệm với đồng đội, nhân dân, với chính bản thân mình và vì lợi ích chung của cộng đồng, xã hội.

Ba là, phát huy vai trò chủ động, tích cực của học viên trong quá trình học tập, rèn luyện, xây dựng lối sống văn hóa nhằm biến quá trình này thành quá trình tự xây dựng. Đây là nhân tố quyết định đến hiệu quả của quá trình giáo dục, đào tạo trong nhà trường Quân đội. Thực tiễn cho thấy, vai trò của các lực lượng giáo dục, tuyên truyền chỉ có hiệu quả khi học viên tự giác, tích cực, không ngừng vươn lên trong học tập, rèn luyện, tích lũy tri thức, kinh nghiệm, hành động, xây dựng lối sống văn hóa. Đó chính là sự chuyển hóa từ quá trình được xây dựng sang quá trình tự xây dựng lối sống văn hóa. Do vậy, các nhà trường Quân đội cần quán triệt sâu sắc cho học viên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng và Quân ủy Trung ương về rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa, xây dựng con người mới trong lực lượng vũ trang; xây dựng cho họ thế giới quan, phương pháp luận khoa học trong xem xét đánh giá và xử lý các tình huống thực tiễn; định hướng hoạt động tự xây dựng lối sống văn hóa của học viên theo chuẩn mực văn hóa tốt đẹp. Qua đó, giúp học viên biết tự điều chỉnh về nhận thức và hành vi nhằm loại bỏ những quan điểm, tư tưởng lạc hậu, phản nhân văn, hành vi đạo đức, lối sống không phù hợp với chuẩn mực xã hội và yêu cầu giáo dục, đào tạo; chủ động tìm tòi, lĩnh hội những kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng sống có văn hóa. Trong quá trình học tập, rèn luyện, mỗi học viên phải phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm, không ngừng vươn lên hoàn thiện về phẩm chất đạo đức, lối sống cũng như năng lực thẩm mỹ của mình; luôn thẩm định, kiểm tra kết quả tự xây dựng, rèn luyện của bản thân so với yêu cầu phát triển, hoàn thiện nhân cách học viên trong nhà trường Quân đội.

Bốn là, thường xuyên chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, giảng viên, học viên, xây dựng môi trường văn hóa sư phạm trong sạch, lành mạnh. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Phải săn sóc đời sống vật chất và tinh thần của đội viên, phải xem đội viên ăn uống như thế nào, phải hiểu nguyện vọng và thắc mắc của hội viên. Bộ đội chư­a ăn cơm, cán bộ không được kêu mình đói. Bộ đội chư­a đủ áo mặc, cán bộ không đư­ợc kêu mình rét. Bộ đội chưa đủ chỗ ở, cán bộ không được kêu mình mệt. Thế mới dân chủ, mới đoàn kết, mới tất thắng”2. Quán triệt tinh thần đó, để mỗi nhà trường Quân đội “thực sự là một trung tâm văn hóa giáo dục, rèn luyện con người về lý tưởng, phẩm chất, nhân cách, lối sống; giáo dục truyền thống văn hóa cho thế hệ trẻ”3, phải tích cực đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, xây dựng hệ thống giảng đường, phòng học, nhà văn hóa, phòng Hồ Chí Minh, phòng đọc, nơi ăn ở, khu thể thao, vui chơi, giải trí, vườn hoa, cây cảnh, pa-nô, khẩu hiệu,… khang trang, sạch đẹp để học viên được sống và học tập trong một môi trường văn hóa lành mạnh, thấm đẫm tinh thần nhân văn. Qua đó, nét đẹp văn hóa thẩm thấu vào chiều sâu nhân cách của học viên, hình thành lối sống văn hóa tiến bộ, coi lý tưởng cách mạng là mục tiêu phấn đấu. Xây dựng các mối quan hệ văn hóa giữa quân nhân và tập thể quân nhân, tinh thần đoàn kết, gắn bó, giúp đỡ lẫn nhau; kịp thời phát hiện và xử lý những khó khăn, vướng mắc để định hướng đúng nhận thức và lối sống của cán bộ, giảng viên, học viên trong hoạt động giáo dục, đào tạo. Đồng thời, thắp lên ở họ tình yêu cuộc sống, khát vọng được học tập, rèn luyện, nghiên cứu - sáng tạo, hoạt động, cống hiến và nỗ lực vượt qua khó khăn, gian khổ, từng bước hoàn thiện bản thân, hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Thượng tá, TS. PHẠM VĂN XÂY, Chỉ huy trưởng Cơ sở 2, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội

_____________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 1, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 284.

2 - Sđd, Tập 7, tr. 76.

3 - ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2014, tr. 51.